Ελένη ή ο κανένας ~ Ρέα Γαλανάκη

Όταν έπιασα πρώτη φορά αυτό το βιβλίο, πριν πέντε χρόνια περίπου, είχα διαβασει μόνο τις πρώτες 50 σελίδες και δεν με είχε τραβήξει σαν περιεχόμενο. Είχα την αίσθηση ότι κάτι μου έλειπε, που ίσως οφειλόταν στην έλλειψη διαλόγων και στο απρόσωπο ύφος της αφήγησης. Χαίρομαι, όμως, πάρα πολύ που τώρα το διάβασα ολόκληρο, καθώς το βιβλίο απέχει πολύ από αυτή την αρχική μου εντύπωση. 

Πρόκειται για τη βιογραφία της Ελένης Μπούκουρα, της πρώτης γυναίκας ζωγράφου, η οποία είναι δοσμένη με έναν μυθιστορηματικό και πολύ παραστατικό τρόπο. Στο πρώτο μέρος, απεικονίζονται τα γεγονότα της πρόσφατα απελευθερωμένης Ελλάδας και μέσα σ' αυτο το κλίμα γνωρίζουμε την ηρωίδα του βιβλίου και τη μύησή της στην τέχνη της ζωγραφικής. Η Ελένη, λοιπόν, είχε από μικρή ένα πάθος για τη ζωγραφική, τόσο μεγάλο που όταν της απαγορεύτηκε να ζωγραφίζει στο οικοτροφείο όπου φοιτούσε, έκανε σκίτσα κρυφά τα βράδια με απομεινάρια κεριών που έπαιρνε από τους διαδρόμους. 

Μεγαλώνοντας, είχε ευτυχώς την συμπαράσταση του ναυτικού πατέρα της και χάρη σε εκείνον έκανε μαθήματα στο σπίτι από έναν φημισμένο ζωγράφο και έπειτα πατέρας και κόρη ταξίδεψαν μαζί από τις Σπέτσες, το Αρβανίτικο νησί τους, στην Ιταλία, για να σπουδάσει και να πάρει πτυχία. Εκεί, όμως, μόνη πλέον, αναγκάστηκε να μεταμφιεστεί σε άντρα για να γίνει δεκτή, κυνηγώντας την τέχνη της, όπως η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, σύμβολο του νησιού της, ντύθηκε με αντρική φορεσιά, κυνηγώντας την ελευθερία, γιατί δε θα μπορούσε να πολεμάει στα καράβια με φορέματα. 

Χωρίς ταυτότητα, λοιπόν, χωρίς να είναι κανένας στην πραγματικότητα, δεν αγωνίζεται μόνο για την κατάκτηση της τέχνης της, αλλά και για να απελευθερωθεί από τα δεσμά του φύλου της, που για την εποχή ήταν μοιραία και "απόρθητα". Έτσι, στο δεύτερο μέρος, το οποίο είναι σίγουρα πιο άμεσο και προσωπικό, η Ελένη μιλά στην ψυχή μας και εξιστορεί τα γεγονότα που οδήγησαν στη σχέση της με έναν γνωστό ζωγράφο τον Σαβέριο, για τον οποίο αποκάλυψε την ταυτότητά της, άλλαξε θρησκεία, για να τον παντρευτεί και μαζί του απέκτησε τρία παιδιά. 

Στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, όμως, η Ελένη είναι μία μεσήλικη γυναίκα, παρατημένη από τον Ιταλό άντρα της για μία άλλη, απομονωμένη σε ένα παραθαλάσσιο σπίτι στο νησί της. Η Γαλανάκη με τον υπέροχο τρόπο γραφής της μας παρουσιάζει και μερικά κεφάλαια-εξομολογήσεις, στα οποία η Ελένη απευθύνεται στους δικούς της ανθρώπους. Στα δύο παιδιά της που δε ζουν πια, στον Σαβέριο, που την εγκατέλειψε πριν 40 χρόνια και στο τρίτο παιδί που δε γνώρισε, καθώς το πήρε μαζί του.

Πολλά σημεία είναι άκρως συγκηνητικά και συναισθηματικά, ενώ πλανιέται στην ατμόσφαιρα μία πύκρα και ένα "γιατί". Μία πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία με ωραίες περιγραφές και διηγήσεις που σε αγγίζουν.